کشاورزی خراسان رضوی در حال نابودی است | تأثیر بحران آب بر کشاورزی استان

به گزارش شهرآرانیوز؛ تغییر الگوهای کشاورزی در پی بحران آب در خراسان رضوی نه تنها معیشت خانواده‌های بسیاری را تهدید می‌کند، بلکه امنیت غذایی استان را نیز به خطر می‌اندازد. با وجود منابع غنی طبیعی و تلاش‌های صورت گرفته، به نظر می‌رسد که عدم مدیریت صحیح و استفاده نادرست از منابع آبی توسط برخی کشاورزان، خراسان رضوی را در آستانه یک بحران جدی قرار داده است؛ بحرانی که اگر به سرعت به آن رسیدگی نشود، پیامد‌های جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.

علاوه بر بحران آب، نوسانات بازار و افزایش قیمت نهاده‌های دامی و کشاورزی، فشار مضاعفی بر دوش کشاورزان گذاشته و بسیاری از آنها را از ادامه فعالیت ناامید کرده است. در این بین، ضعف در زیرساخت‌های بسته‌بندی و بازاریابی نیز به مشکلات دامن زده و باعث می‌شود که محصولات با کیفیت خراسان رضوی نتوانند به بازار‌های داخلی و خارجی راه یابند.

خراسان رضوی، نیازمند بازنگری جدی در الگو‌های مصرف

خراسان رضوی، با تاریخ غنی کشاورزی و اراضی حاصلخیز، در حال حاضر به میدان نبردی برای بقا و توسعه کشاورزی تبدیل شده است. این استان که زمانی مهد تولیدات کشاورزی باکیفیت مانند زعفران و پسته بود، امروز با بحران‌های جدی مواجه است که تهدیدی برای آینده آن محسوب می‌شود. کمبود منابع آبی، به ویژه در شرایط خشکسالی‌های مکرر، به یک چالش حاد تبدیل شده است و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی، خاک را به مرز نابودی رسانده است. این وضعیت به گونه‌ای است که حتی شهرستان‌های با آب و هوای مناسب و رودخانه‌های مرزی مانند قوچان و درگز نیز از کم‌آبی رنج می‌برند.

مجید جعفری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، منابع آبی را از جمله مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی دانست و گفت: متأسفانه در گذشته به میزان بیش از حد مجاز از منابع آبی برداشت کرده‌ایم و اکنون با کمبود آب و افزایش شوری آب و خاک مواجه هستیم.

وی با بیان اینکه تمامی کشور با مشکل کم‌آبی مواجه است و تنها مختص خراسان رضوی نیست، افزود: متأسفانه به این نکته توجه نکرده‌ایم که این سرمایه باید برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود؛ ما در گذشته به طور نامناسب از منابع استفاده کرده‌ایم و هنوز در بسیاری از مناطق این روند ادامه دارد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، با تأکید بر لزوم تغییر در الگو‌های مصرف، اظهار کرد: برای افزایش بهره‌وری آب، نیازمند تشویق به استفاده از سامانه‌های کم‌آب‌بر مانند گلخانه‌ها و سیستم‌های آبیاری هوشمند هستیم.

جعفری با تأکید بر اینکه باید روش‌های نوین و پیشرفته آبیاری را به کار بگیریم تا بتوانیم با اجرای این روش‌ها بیش از ۵۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم، خاطرنشان کرد: متأسفانه تمامی شهرستان‌های خراسان رضوی با کمبود آب مواجه هستند، حتی شهرستان‌های قوچان، کلات و درگز با وجود رودخانه‌های مرزی، جزو شهرستان‌های خشک استان محسوب می‌شوند.

وی تأکید کرد: اگر بخواهیم در حوزه تولید، قرارداد‌های زنجیره‌ای ایجاد کرده و ارزش تولیدات را افزایش دهیم، باید کشاورزی قراردادی را توسعه دهیم و غیر از این، چاره‌ای نداریم.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، توضیح داد: اگر کشاورز بداند که محصولی که تولید می‌کند، مشتری دارد و قیمت آن از ابتدا مشخص است و از سوی دیگر، این قیمت مقرون به صرفه باشد، قطعاً به سمت کشت آن محصول خواهد رفت.

وی با بیان اینکه این امر می‌تواند در قالب کشت‌های قراردادی توسعه یابد، بر لزوم احیای خاک تأکید کرد و گفت: نباید خاک را به حال خود رها کرد.

جعفری در ادامه افزود: باید تلاش کنیم تا ماده عالی خاک را افزایش دهیم، زیرا یکی از مشکلات عمده خاک در خراسان رضوی، پایین بودن سطح ماده عالی آن است. به گونه‌ای که این مقدار به شدت پایین‌تر از میانگین کشور است و تقریباً به صفر می‌رسد.

وی با بیان اینکه آن قدر گیاهانی مانند پسته و زعفران را کشت کرده‌ایم که ماده عالی خاک را از بین برده‌اند و عملاً خاک از نظر ماده عالی خالی شده است، گفت: باید به سمتی برویم و از کود‌های زیستی، کمپوست‌های عالی و دامی و هر چه می‌تواند ماده عالی خاک را افزایش دهد باید استفاده کرد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، با اشاره به اینکه مدیران در شهرستان‌ها باید برای خاکی که دارند ایده و برنامه‌های خود را ارائه دهند، اظهار کرد: قرار نیست برنامه‌ها از بالا به پائین باشد بلکه مدیران شهرستان‌ها باید به ما برنامه دهند؛ وظیفه ما انتقال این برنامه‌ها، ارشاد و راهنمایی و تأمین تسهیلاتی که برای اجرای برنامه‌ها نیاز دارید است.

وی با تأکید بر اینکه وظیفه ما در استان برنامه‌ریزی نیست، خاطرنشان کرد: کشاورزان و تشکل‌های کشاورزی هستند که می‌دانند چه نیاز دارند نه ما که در ستاد پشت میز نشسته‌ایم، این آسیب جدی در گذشته بوده است.

جعفری در ادامه گفت: یکی از محور‌هایی که در شهرستان‌های خشک که روان آب‌های فصلی دارند باید کار شود موضوع آبخیزداری و آبخوان‌داری است، این نیازمند همراهی و همدلی در تمامی بخش کشاورزی است.

در ادامه حتما بخوانید مرغ در خراسان رضوی ارزان شد | کاهش ۱۰ درصدی قیمت مرغ در استان نسبت به کل کشور

رفتن کشاورزان به سمت شغل‌های کاذب

این استان به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی کشور، نیازمند بازنگری جدی در الگو‌های مصرف و مدیریت منابع است، اما آیا خراسان رضوی می‌تواند از این چالش‌ها عبور کند و به یک الگوی موفق در کشاورزی پایدار تبدیل شود؟ پاسخ به این سؤال نه تنها به همت کشاورزان و مسئولان، بلکه به توانایی آنها در همکاری و ایجاد سازوکار‌های نوین بستگی دارد. در این راستا، باید به استفاده از فناوری‌های جدید، آموزش و ترویج روش‌های نوین کشت و فرآوری محصولات توجه ویژه‌ای صورت گیرد تا این استان بار دیگر بتواند در عرصه کشاورزی درخشان ظاهر شود.

مجتبی ناصری، یک کارشناس بخش کشاورزی، از افزایش قیمت بالای نهاده‌های دامی و کود به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات کشاورزان نام برد و گفت: متأسفانه یکی از مشکلاتی که خیلی کشاورزان را آسیب می‌زند، قیمت بالای نهاده‌هاست. سال گذشته کودی که خریداری می‌کردیم را امسال باید دو برابر یا ۲.۵ برابر بیشتر آن را خریداری کنیم.

وی افزود: اینها باعث می‌شود که علاوه بر کاهش عملکرد روز به روز کشاورزان به سمت شغل‌های کاذب بروند. برخی می‌خواهند باغ و آب و کشاورزی را رها کنند و به شغل خرید و فروش وام روی آورند. این برای ما که داریم حرفه‌ای کار می‌کنیم بسیار زجرآور است.

ناصری با اظهار تأسف از اینکه بسیاری از دامداران شغل خود را به دلیل افزایش بالای نهاده‌های دامی رها کرده و به شغل‌های کاذب روی آورده که متأسفانه آسیب می‌زند، به اهمیت حمایت از تشکل‌های کشاورزی اشاره کرد و گفت: انتظار داریم حمایت‌ها را از بخش تشکل‌های کشاورزی بیشتر کنند.

وی تشکل‌های بخش کشاورزی را بازوانی برای مدیریت جهاد کشاورزی و اداراتی که به حوزه کشاورزی معتقدند دانست و تصریح کرد: اگر ما قوی باشیم، قطعاً بخش کشاورزی قوی‌تر خواهد بود و خدمتی که در بخش کشاورزی انجام می‌شود، توسط ادارات مربوطه بیشتر خواهد بود.

این کارشناس بخش کشاورزی ادامه داد: امروز کشاورزان ما شناسنامه‌دار شده‌اند و این جای شکر دارد؛ می‌شود که کشاورزان و تشکل‌های کشاورزی در کنار مدیر جهاد کشاورزی قوی‌تر باشند.

لزوم برنامه‌محوری در تکمیل زنجیره ارزش و بازار فروش

هرچند شهرستان خلیل‌آباد از نظر اراضی کشاورزی بسیار حاصلخیز است، اما با توجه به خشکسالی‌های اخیر و بحران‌های ناشی از کم‌آبی و افت سطح آب‌های زیرزمینی، نیاز است تا طرح‌های ویژه‌ای در سطح شهرستان پیش‌بینی شود.

علی گرمابی، فرماندار خلیل‌آباد، بر لزوم برنامه‌محوری در تکمیل زنجیره ارزش و بازار فروش تأکید کرد و توسعه صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری محصولات کشاورزی را یک ضرورت دانست.

وی خاطرنشان کرد: اگر می‌خواهیم کشاورزی پایدار، پویا و اقتصادمحور داشته باشیم، باید از خام‌فروشی محصولات جلوگیری کنیم و این محصولات را در سطح شهرستان خلیل‌آباد فرآوری کرده و به بازار‌های داخلی و خارجی عرضه کنیم.

فرماندار خلیل‌آباد ادامه داد: با وجود اینکه در شهرستان خلیل‌آباد باغدارانی داریم که در سطح کشور شناخته شده‌اند، اما آنها در زمینه سرمایه در گردش و توسعه طرح‌های خود با مشکلاتی مواجه هستند و این موضوع نیازمند توجه به تسهیلات با نرخ پایین برای آنان است.

وی همچنین با اشاره به منابع آبی محدود و افت سفره‌های زیرزمینی اظهار کرد: اگر می‌خواهیم کشاورزی پایدار داشته باشیم، باید این بحران‌ها را به طور جدی‌تری مدنظر قرار دهیم.

گرمابی همچنین از کمبود صنایع تبدیلی در شهرستان خبر داد و افزود: بخش خصوصی تنها انتظار حمایت، تسهیل و ترویج را دارد.

وی با بیان اینکه در زمینه بازاریابی و صادرات هنوز به اندازه کافی توجه نشده است، اظهار کرد: محصولات باکیفیتی در شهرستان داریم، اما فاقد برند، نشان تجاری و بسته‌بندی مناسب هستند.

فرماندار خلیل‌آباد همچنین به ضعف‌های موجود در صنایع بسته‌بندی اشاره کرد و خرده‌مالکی را از دیگر مشکلات بخش کشاورزی شهرستان دانست و گفت: اگر بتوانیم با تأمین آب، اراضی را یکپارچه‌سازی کنیم، بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.

گرمابی در خصوص نوسانات بازار و تأثیر آن بر نهاد‌ها و محصولات کشاورزی هم افزود: با توجه به شرایط اقتصادی کلان کشور، باید از فرصت‌های موجود در حوزه کشاورزی بهره‌برداری کنیم. امکاناتی از قبیل آب و اقلیم مناسب و ظرفیت‌های بسیار خوبی در این زمینه وجود دارد.

فرماندار خلیل‌آباد خاطرنشان کرد: توسعه صنایع تبدیلی یک فرصت بزرگ است که می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی شهرستان کمک کند.

کشاورزی خراسان رضوی در حال حاضر با چالش‌های جدی ناشی از بحران آب و خشک‌سالی مواجه است. کاهش بارش‌ها و افت سطح آب‌های زیرزمینی، کشاورزان را وادار به کاهش تولیدات و تغییر الگو‌های کشت کرده و این وضعیت نه تنها معیشت خانواده‌های بسیاری را تهدید می‌کند، بلکه امنیت غذایی استان را نیز به خطر می‌اندازد.

نوسانات قیمت نهاده‌ها و ضعف در زیرساخت‌های بسته‌بندی و بازاریابی، مشکلات بیشتری را به وجود آورده است. این چالش‌ها باعث شده تا برخی کشاورزان به شغل‌های کاذب روی آورند و به تدریج از فعالیت‌های کشاورزی فاصله بگیرند.

برای دستیابی به کشاورزی پایدار و موفق، لازم است که مسئولان، کشاورزان و تشکل‌های کشاورزی به همکاری و ایجاد سازوکار‌های نوین روی آورند و با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های آموزشی و تسهیل‌گری، کشاورزی خراسان رضوی را از آتش بحران نجات دهند. این تلاش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت استان به جایگاه پیشین خود به عنوان قطب کشاورزی کشور باشد.

منبع: ایسنا

در ادامه حتما بخوانید خراسان رضوی بیشترین میزان نابودی منابع آب زیرزمینی در کشور را دارد!